Zniszczenia i straty poniesione w czasie drugiej wojny ¶wiatowej, które dotknęły dorobek polskiej nauki, kultury i sztuki, odcisnęły także swe piętno na przedwojennych zbiorach fonograficznych, w tym również na kolekcjach nagrań muzyki tradycyjnej zgromadzonych w powstałych w okresie międzywojennym instytucjach. Po wojnie, rozpoczęte dzieło prof. Łucjana Kamieńskiego – inicjatora systematycznej dokumentacji fonograficznej folkloru muzycznego na ziemiach polskich i założyciela Regionalnego Archiwum Fonograficznego na Uniwersytecie w Poznaniu – kontynuowali Jadwiga i Marian Sobiescy. Warunki odtwarzania zbioru nie były wówczas pomy¶lne: badacze po wojnie nie dysponowali nawet urz±dzeniami do nagrywania. Nie czekaj±c na stabilizację warunków, które by umożliwiły wyposażenie archiwum w odpowiedni sprzęt, Marian Sobieski wraz z Tadeuszem Wrotkowskim sami zmontowali aparaturę, umożliwiaj±c± dokonywanie nagrań dĽwiękowych. Pierwsze rejestracje powstały już w sierpniu 1945 r. W pierwszych latach działalno¶ci Sobieskich na polu dokumentacji fonograficznej polskiego folkloru muzycznego dokumentacj± zostały objęte: Ziemia Lubuska, Wielkopolska, Kaszuby. Brak odpowiedniego ¶rodka transportu uniemożliwiał poszerzenie zakresu nagrań o inne, bardziej oddalone regiony Polski. Sobiescy uzyskali samochód dopiero w 1949 r. co pozwoliło na przeprowadzenie nagrań m.in. w Opoczyńskiem, a w 1950 także w Lubelskiem i w Rzeszowskiem. W latach 1945-1950 powstał zbiór 420 płyt stanowi±cy kolekcję pierwszych, powojennych nagrań polskiej muzyki tradycyjnej. Do realizacji nagrań został użyty zapis mechaniczny na tzw. szybkoobrotowych miękkich płytach decelitowych oraz na płytach lakierowych Presto. Płyty tego typu nagrywane i odtwarzane z prędko¶ci± 78 obr/min pozwalały na zapisanie na jednej stronie kr±żka tylko kilku minut nagrania. Już wówczas pojawił się techniczny problem dotycz±cy możliwo¶ci wielokrotnego (zwłaszcza dla celów transkrypcyjnych) odtwarzania nagrań z płyt. Brak odpowiedniej aparatury do odgrywania, która by nie niszczyła nagrań stwarzał konieczno¶ć szybkiego ich skopiowania na no¶niki trwalsze. Dokonano tego w drugiej poł. lat 50. XX w. przegrywaj±c materiał na szpulowe ta¶my magnetyczne. Troska o zachowanie i zabezpieczenie tej unikatowej kolekcji muzycznej jest priorytetem także w działaniach współczesnych. Europejski projekt DISMARC (Discovering Music ARChive), współrealizowany przez IS PAN pozwolił na ujęcie informacji o nagraniach archiwalnych w postaci dostępnej w sieci internetowej bazy danych oraz stworzył okazję do przeprowadzenia digitalizacji historycznych zapisów dĽwiękowych. Pomimo słabej niejednokrotnie jako¶ci technicznej omawiane nagrania stanowi± bezcenny dokument i Ľródło wiedzy o autentycznej kulturze muzycznej wsi sprzed okresu stylizacji, przemian a nawet zaniku tradycji. Repertuar utrwalony w nagraniach przekazali wykonawcy, spo¶ród których większo¶ć urodziła się w drugiej połowie XIX w. Na płycie CD prezentujemy wybór nagrań z lat 1945-1950 zrealizowanych na Wielkopolsce, w Opoczyńskiem, w Rzeszowskiem i w Lubelskiem.
Jacek Jackowski
|
Wielkopolska Wielkopolska region:
- Do ¶lubu Going to wedding - a wedding song sung after blessing the bride, before departure to church (rec. 1950)
- ¦ciyżk± d(u)o pszyniczki Down the path to the wheat - a wedding song (rec. 1946)
- Wiwat starodawny Old time wiwat - a wedding dance (rec. 1950)
- Wiwat Oj hola, hola dziewulo moja Wiwat "Oj hola hola my girl" - a wedding dance (rec. 1949)
- Wiwat "Mój koń nieborak trzy dni nic nie jad" Wiwat "My poor horse hasn't eaten anything for three days" - a wedding dance (rec. 1948)
- Oberek - a dance tune (rec. 1945)
- Oj musiała¶ ty dziwcze co umieć Girl, you must have been good hands (rec. 1950)
- A chocioż ci jo malusińka Even though I am so tiny (rec. 1949)
- Wiwat - a wedding dance (rec. 1950)
- Wiwat Jasiu skrobie tyczki Kasia pędzi byczki Wiwat "John is scraping sticks, Kate is gouding cattle" - a wedding dance (rec. 1950)
- Wiwat "Jasiu skrobie tyczki Kasia pędzi byczki" (rec. 1950)
- Walcerek "Szumiał gaj szumiał gaj" Walcerek "Rustled the grove" - a dance tune (rec. 1950)
- Polka - a dance tune (rec. 1946)
- (u)Oj wesoła jest mi tamta strona Hey, pleasant is the other side (rec. 1950)
- Siedzi sowa na stodole The owl is sitting on the barn (rec. 1949)
- Szocz - a dance tune (rec. 1950)
- Kukułeczka zakukała Cuckooed the cuckoo (rec. 1949)
- Okr±gły A round - a dance tune (rec. 1950)
- Do ¶lubu Going to wedding (rec. 1948)
Opoczyńskie Opoczyńskie region:
- Oberek - a dance tune (rec. 1949)
- Przyszli¶my tu po dyngusie We came here for dyngus - the song sung during collecting gifts at Easter time (rec. 1949)
- Nie wyganiaj (u)owczarecku (u)owiec na rose Shepherd, do not goud your sheep on dew - a "shepherd" play-dance (rec. 1949)
- A zarycał zabucał wołek na malinie Brayed and droned an ox in raspberries - a couplet (rec. 1949)
- Stukałem pukałem nie chciała (u)otworzyć I knocked and rupped but she wouldn't open - a couplet (rec. 1949)
- Przezegnaj mamusiu a prawum ronckom na krzyz Bless me mother making a cross sign with your right hand - a wedding song to bless the bride (rec. 1949)
- Oberek - a dance tune (rec. 1949)
- (u)Od Siyradza portki modre Those from Sieradz wear cerulean blue trousers - a couplet (rec. 1949)
- Dana moja dana nie chce jo Adama Dana moja dana I don't want Adam - a couplet (rec. 1949)
- Miotlarz Broom-man - a "broom" play-dance (rec. 1949)
- A niedobro kapu¶cina a niedobro Tasteless cabbage - a couplet (rec. 1949)
- A w niedziele sie napić w póniedziałek p(u)oprawić Let's have a drink on Sunday and again on Monday - a couplet (rec. 1949)
- Wychodzi wianecek a z kómory do siyni A wedding garland is coming out from the chamber to the hall - a song sung during oczepiny (capping) ceremony - taking off the bride's garland and putting on a coif - a symbol of a married women (rec. 1949)
- Polka - a dance tune (rec. 1949)
- Polka W nocy o północy Polka At night, at midnight - a dance tune with couplets (rec. 1950 at authentic folk dance event in Ogonowice)
- A ji(y) przysłam na wesele da wesele nie bardzo I came to the wedding but it's not good fun" - a couplet (rec. 1949)
- Cztery mile za Warszawum (u)ożyniy(e)ł sie wróbel z kawum Four miles away from Warsaw a sparrow married a jackdaw - a couplet (rec. 1949)
- Weksel - a dance tune (rec. 1949)
- Lulajze mi lulaj siwe (u)ocka stulaj Sleep baby, sleep, close your grey eyes - a lullaby (rec. 1949)
Rzeszowskie (nagrano w 1950 r.) Rzeszowskie region (recorded in 1950) :
Polka - a dance tune
Posłuchajcie prosze pilnie o wojnie tureckiej Listen carefully about Turkish war - a ballad about Polish king Jan III Sobieski
Zawi¶loczek - a dance tune
Od zielonego gaju żniwiareczki się wal± From the green grove harvesters are comming - harvest song
Niesiemy snopek z pola We are carrying a whisk from the field - a harvest festival song
Równy An even - a dance tune
Polka Pali sie pali sie Polka "Fire, fire!" - a dance tune
Oberek prztykany Pizzicato oberek - a dance tune
Niedaleko zielonego dworu Not far from the green manor house - a ballad
Wolny A slow - a dance tune
Ej kołem wianku z wiecórecka Roll, roll the garland in the evening - a song sung to the wedding rod
Wybieraj sie swasiu z nami Matchmaker, come with us - bridesmaids' song to invite the matchmaker to the wedding
Żyd Jew - a dance tune
Dobra nocyńka swasieńko nasa Goodnight our matchmaker - a song sung on the wedding eve
Marsz starodawny - an old time wedding march played at the bride's window on the wedding eve
Siadajże na wóz Take a sit on the wagon - a wedding song before departure to church
Dziękuje wam mamusieńku Thank you dear mother - a wedding song before departure to church
Krakowiak-marsz podróżny Trip Krakowiak-march - an instrumental tune played during a wedding trip
Weselny "Od ¶lubu" Weselny "From the wedding" - wedding tune
Hejże drobno rutko drobno Hey little herb-of-grace - a song sung during coming to the wedding
Okr±gły A round - a dance tune
Wokółko - male dance tune
Rozleciały mi sie siwe gołembisie Scattered the grey pigeons - a wedding song for goodnight
Oberek "Do czepca" Oberek "To the coif" - a wedding ritual tune
Wylazła wylazła na nalepe żaba A frog came out on the floor - a wedding ritual song for capping (oczepiny)
Haciok - a dance tune
Polka lewa Left side polka - a dance in left direction tune
Ej stary ja se stary Hey I am getting old - a wooing song
Oberek - a dance tune
Na dach nam wieszyńka Take the bunch to the roof - a song sung to the ritual bunch of branches
Polka prztykana Clicking polka - a dance tune
Lubelskie (nagrano w 1950 r.) Lubelskie region (recorded in 1950):
Szczodraka, kołaka powiodali nam They talked about szczodrak and kołak - song sung during wassailing and collecting ritual bread
Prosty starodawny An old time simple - a dance tune
Polka starodawna Old time polka - a dance tune
Oberek - a dance tune
Zagraj mi muzycko Play some music to me - a wooing song
Oberek Starego Froncka Oberek by old Froncek - a dance tune
Mach - a dance tune
Siano mykom nie cielętom ino bykom Hay for bulls not for calfs - a couplet
Majdaniak Tu chałupka tu majdan Majdaniak Here is the house, there is a clobber - a dance tune
Zawołajcie mamy mojej Call for my mother - a wedding song
Do przeprosin Apologising - a ritual melody
Wi¶ta koniki wi¶ta Go horses, go! - a wedding song
Oberek podróżny Trip oberek - an instrumental wedding tune played on the way
Marsz weselny Do ¶lubu Going to the wedding - a wedding march
Oberek starodawny Old time oberek - a dance tune
Wyleciała siwa zezula A grey cuckoo came out - a wedding song
Do oczepin For capping - wedding ritual tune
Chmiel Hops - a wedding ritual tune for capping
Oberek starodawny Old time oberek - a dance tune
Polka - a dance tune
Oberek dawny Old time oberek - a dance tune
Oj dali¶cie mie dali za takie straszydło You married me to such an ugly person - a couplet
Córusia płacze skrzynia kołacze My daughter is crying, a chest is knocking - a song sung during ceremonial moving out the bride from the wedding house to the house of the groom
Oj a skund go¶cie najechali Where from did the guests come - a wedding song
Oberek brzd±kany Strumming oberek - a dance tune
Oberek Po boru chodziła Oberek She walked in the woods - a dance tune with a couplet
Oberek - a dance tune
Po sadeńku chodziła She walked in the orchard - a pitious song
Krężeli krężeli They circled and circled - a harvest festival song
Oberek Kominiarz The chimney-sweep oberek - a dance tune
|